Onderkoeling

Inleiding

Ook in de winter is scouting vaak actief buiten bezig. Een wandeltocht, fietstocht of zelfs winterkamperen staat dan wel eens op het programma. Daar is niets mis mee alleen ben je dan wel bewust van het gevaar van onderkoeling, want hiervoor hoeft het echt niet te vriezen. Met name de combinatie van wind en regen wordt vaak onderschat, ook kan het voorkomen dat scouts nat zijn geworden of dat ze buiten een tijd stil hebben gezeten.

Wat veroorzaakt onderkoeling?

Onderkoeling kan onder andere worden veroorzaakt door langdurige blootstelling aan koude buitenshuis, vooral in de regen en wind. Bewegende lucht verkoelt namelijk veel sneller dan stilstaande lucht, een hoge 'afkoelingsfactor' kan daarom de kans op onderkoeling aanzienlijk verhogen.

Als het lichaam omgeven is door koud water (bijvoorbeeld door dat iemand in een wak valt), koelt het 30 maal sneller af dan in de droge lucht. Dit kan leiden tot het gevaarlijk snel zakken van de lichaamstemperatuur.

Wanneer is er sprake van onderkoeling?

Er is sprake van onderkoeling als de lichaamstemperatuur onder de 35 graden C zakt. De gevolgen verschillen met de snelheid waarmee de lichaamstemperatuur zakt en het niveau tot waar die zakt. Lichte onderkoeling kan meestal worden verholpen. Zware onderkoeling (temperatuur onder 26oC) is vaak, maar niet altijd, dodelijk.

Hoe herken je dat iemand onderkoeld is?

Bij het optreden van onderkoeling kan er sprake zijn van de volgende symptomen:

• Rillen en koude, bleke, droge huid.
• Apathie, oriëntatieverlies of irrationeel gedrag,soms opstandig.
• Lusteloosheid of bewustzijnsverlies.
• Oppervlakkige en langzame ademhaling.
• Een langzame en zwakke pols.
• In extreme gevallen hartstilstand.

Hoe behandel je iemand die onderkoeld is?

Het doel is te voorkomen dat iemand nog meer warme verliest en het opwarmen van de persoon. Hiertoe neem je de volgende stappen:

• Isoleer het slachtoffer met extra kleren of dekens en bedek het hoofd. Let op: geef nooit je eigen kleding, die heb je zelf nodig om warm te blijven!
• Stuur of draag het slachtoffer zo snel mogelijk naar een beschutte plek.
• Heb je de mogelijkheid om ergens naar binnen te gaan warm het slachtoffer dan geleidelijk op.
• Natte kleding gelijk vervangen door warme en droge.
• Stop het slachtoffer in bed en eventueel wat later in een warm bad (40 graden).
• Geef het slachtoffer warme calorierijke dranken en voedsel (soep en chocola).
• Zet het slachtoffer nooit gelijk voor een kachel en stop er in bed ook geen warme kruiken bij.
• Ben je buiten bescherm dan het slachtoffer tegen de grond, door een bijvoorbeeld een matje of een dikke laag isolerend materiaal, en de invloed van weer en wind. Stop hem in een droge slaapzak, bedek hem met dekens of kranten, of wikkel hem in een reddingsdeken. 
• Als het slachtoffer bij bewustzijn is, geef hem dan zo mogelijk warme dranken. Als het slachtoffer bewusteloos raakt,
  controleer ademhaling en pols, en reanimeer zo nodig. Haal verder zo snel mogelijk hulp!

Hoe voorkom je onderkoeling buitenshuis?

• Plan tochten zorgvuldig en let goed op de deelnemers. Iemand die ziek is, hoe gering dan ook, mag niet mee. Iemand die tijdens de tocht omwel raakt moet zo snel mogelijk in veiligheid worden gebracht.
• Wees voorbereid op noodsituaties. Neem dus altijd een extra trui, droge sokken en een foliedeken mee.
• Neem calorierijk voedsel en drank mee, maar geen alcohol.
• Kleed je goed tegen de koude. Lagen kleding zijn veel efficiënter dan 1 warm kledingstuk. De buitenste laag moet wind- en waterdicht zijn.

Tips:

• Probeer zoveel mogelijk actief bezig te blijven
• Voorkom dat kleding en schoenen nat kunnen worden
• Bescherm jezelf goed tegen wind, regen en de kou

Kijk voor meer informatie ook bij de instructie winterkamperen.